Άρθρο της Ε. Μανωλίδου όπως δημοσιεύθηκε στην Καθημερινή
Τα Αρχαία Ελληνικά και τα Λατινικά αποτελούν αναπόσπαστο µέρος της ευρωπαϊκής εκπαίδευσης για αιώνες και οι πρώτοι δάσκαλοι παρουσίασαν τη γλώσσα περισσότερο µέσω της γραµµατικής παρά µέσω των κειµένων.
Με ενδιαφέρον διάβασα το άρθρο του καθηγητού κ. Αλέξανδρου Νεχαµά στην «Κ» της Κυριακής 7/5/2023 σχετικά µε τη διδασκαλία των Αρχαίων Ελληνικών στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και το κατά πόσον χρειάζεται τελικά να διαβάζουµε τα κείµενα από το πρωτότυπο αντί να χρησιµοποιούµε τις µεταφράσεις. Τα τελευταία χρόνια ασχολούµαι εκτενώς µε τη µελέτη των Αρχαίων Ελληνικών και εδώ και αρκετά χρόνια αναζητώ τους λόγους που έχουν κάνει τους Ελληνες µαθητές να αποστρέφονται το µάθηµα των Αρχαίων Ελληνικών, σε αντίθεση µε άλλες χώρες στο εξωτερικό, οι µαθητές των οποίων το αγαπούν, το σέβονται και, παρόλο που µπορεί να τους δυσκολεύει, εντούτοις εκείνοι επιµένουν να το µαθαίνουν.
Τα Αρχαία Ελληνικά και τα Λατινικά αποτελούν αναπόσπαστο µέρος της ευρωπαϊκής εκπαίδευσης για αιώνες και οι πρώτοι δάσκαλοι παρουσίασαν τη γλώσσα περισσότερο µέσω της γραµµατικής παρά µέσω των κειµένων. Ωστόσο, στα µέσα του 16ου αιώνα, ο Γερµανός καθηγητής Αρχαίων Ελληνικών Johannes Posselius δηµοσίευσε µια πρωτοποριακή µέθοδο, ένα εγχειρίδιο που περιελάµβανε διαλόγους στα Αρχαία Ελληνικά και στα Λατινικά, κάνοντας τα κείµενα πιο προσιτά. Η παρουσίαση της γλώσσας µέσα από την καθηµερινή ζωή και τη χρήση της σε πρακτικές καταστάσεις αποτελεί µια προσέγγιση που έχει αποδειχθεί αποτελεσµατική στη διδασκαλία ξένων γλωσσών, καθώς ο απώτερος σκοπός είναι οι µαθητές να κατακτήσουν τη γλώσσα σε τέτοιο βαθµό, ώστε να διαβάζουν τα κείµενα από το πρωτότυπο, χωρίς την ανάγκη της µετάφρασης στη µητρική τους γλώσσα. Ενώ οι ιδέες και οι µέθοδοι του Posselius απευθύνονταν στα Λατινικά και στα Ελληνικά, εντούτοις είχαν ευρύτερη επιρροή στη διδασκαλία των γλωσσών γενικότερα. Η έµφαση που έδινε στην ενεργό δέσµευση, την αυθεντική χρήση και την πρακτική εφαρµογή της γλώσσας θεωρείται ως ο πρόδροµος των σύγχρονων µεθοδολογιών διδασκαλίας ξένων γλωσσών.
Θεωρώ πως η αποστροφή των µαθητών στα Αρχαία Ελληνικά στην Ελλάδα οφείλεται στην έλλειψη πρακτικής εφαρµογής της γλώσσας, καθώς και στην περιορισµένη έκθεση σε κείµενα, άποψη που επικρατεί τα τελευταία χρόνια και διεθνώς. Σύµφωνα µε την άποψη αυτή, οι εκπαιδευτικοί καλούνται να τονίσουν τη σηµασία της ανάγνωσης κειµένων στην πρωτότυπη γλώσσα και να βοηθούν τους µαθητές να εκτιµήσουν την οµορφιά, τη σηµασία και την αξία της αρχαίας ελληνικής γραµµατείας. Η προσέγγιση αυτή στη διδασκαλία των κλασικών γλωσσών έχει ως στόχο να αναβιώσει το ενδιαφέρον των µαθητών για τα αρχαία κείµενα.
Η φθίνουσα πορεία της παιδείας σε παγκόσµιο επίπεδο έχει αποτελέσει αντικείµενο µελέτης και προβληµατισµού. Ως αντίβαρο αυτής της πορείας, που επιπλέον επιβαρύνεται από τη δυσκολία των κλασικών γλωσσών –µε τον τρόπο που διδάσκονται– και την εισβολή της τεχνολογίας που προάγει την ταχύτητα και την ευκολία, έχουν δηµιουργηθεί οµάδες εκπαιδευτικών που υποστηρίζονται από πανεπιστήµια και ακαδηµίες, οι οποίες προσπαθούν να επαναφέρουν τη διδασκαλία των κλασικών γλωσσών ξεκινώντας από το Δηµοτικό, χρησιµοποιώντας και τις τέσσερις δεξιότητες: τη γραφή, την ανάγνωση, την οµιλία και την ακρόαση: Η οργάνωση Classics for All, το Iris project σε συνεργασία µε την οργάνωση Literacy through the Classics στο Ηνωμένο Βασίλειο, το «L’ expérience Nausicaa: l’ initiation au grec ancien à l’école» στη Μασσαλία, το πρόγραµµα «Ancient Greeks – Young Heroes» στο Βέλγιο, η «Ελληνική Αγωγή» στην Ελλάδα, είναι µόνον ελάχιστες από τις πολλές πρωτοβουλίες που στοχεύουν στη διδασκαλία των κλασικών γλωσσών από το Δηµοτικό µε την επικοινωνιακή προσέγγιση, ώστε τα παιδιά να αποκτήσουν την απαραίτητη εξοικείωση και να µην ταλαιπωρούνται τόσο στο Γυµνάσιο, µε τα αποτελέσµατα που όλοι λίγο έως πολύ γνωρίζουµε. Αντίστοιχες κινήσεις υπάρχουν σε µεγάλες ακαδηµίες και πανεπιστήµια σε όλον τον κόσµο, η Οξφόρδη µόλις πρόσφατα ενέταξε τµήµα οµιλίας κλασικών γλωσσών στο πρόγραµµα των κλασικών και ανθρωπιστικών σπουδών, ενώ το νεοϊδρυθέν Ralston College στη Σαβάννα των ΗΠΑ προσφέρει µεταπτυχιακό πρόγραµµα στις ανθρωπιστικές επιστήµες και διδάσκει Αρχαία σε συνδυασµό µε τα Νέα Ελληνικά, αφού ο επικεφαλής Joseph Conlon (Ph.D. Classical Philology, University of Princeton) πιστεύει ότι δεν µπορεί κάποιος να µάθει επαρκώς τα Αρχαία Ελληνικά χωρίς τη γνώση των Νέων Ελληνικών.
Εν ολίγοις: Και µέθοδοι υπάρχουν, και εύκολος τρόπος, και βιβλία, και καθηγητές και εκπαιδευτήρια. Οπότε, όποιος θέλει, µπορεί να µάθει, χωρίς να υπάρχει το στοιχείo της υποχρεωτικότητας στα πανεπιστήµια που, συµφωνώ, περισσότερο αποτρέπει, παρά προσελκύει. Οµως τελικά, µήπως η συζήτηση πρέπει να επικεντρωθεί στο γιατί πρέπει να µαθαίνουµε τα Αρχαία Ελληνικά, αλλά όχι µόνον στο πώς; Οχι µόνον ως Ελληνες, αλλά ως πολίτες του Δυτικού κόσµου. Ο κ. Νεχαµάς ανέφερε τον Αδαµάντιο Κοραή, υπάρχουν δεκάδες λόγιοι ανά τους αιώνες, ανά τον κόσµο που τονίζουν τα οφέλη που αποκοµίζουµε µαθαίνοντάς τα. Πολύ πρόσφατα, ο Γάλλος υπουργός Παιδείας Jean Michel Blanquer, επίσης υπέρµαχος της διδασκαλίας των Αρχαίων Ελληνικών από το Δηµοτικό, αναφέρεται στα Αρχαία Ελληνικά και στα Λατινικά ως τη ζωντανή κληρονοµιά της Ευρώπης, αναγκαία για την υπεράσπιση των κοινών µας αξιών. Πριν από λίγους µήνες κυκλοφόρησε το βιβλίο: «Κλασικές γλώσσες στο Δηµοτικό: ένα εργαλείο κοινωνικής δικαιοσύνης», της Evelien Bracke, εκδ. Routledge. Συνεπώς, δεν µαθαίνουµε Αρχαία Ελληνικά µόνο για τα κείµενα και σίγουρα όχι για τη γραµµατική ή το συντακτικό τους. Ολα αυτά είναι εργαλεία που απώτερο σκοπό έχουν να µας κάνουν να προσεγγίσουµε τον καλὸν κἀγαθὸν πολίτη του Σωκράτους, το γνῶθι σαὐτὸν του Χείλωνος, για να καταλήξουµε κάποια στιγµή στη θεµελιώδη αρχή της Φιλοσοφίας, το εὖ ζῆν.