της Ευγενίας Μανωλίδου
Η ιστορία ξεκινά με μια κραυγή. Ο Αρχιμήδης, μέσα σε ένα λουτρό, συνειδητοποιεί την αρχή της άνωσης και φωνάζει «Εὕρηκα!». Η εμπειρία και σκέψη συναντήθηκαν και έτσι γεννήθηκε η γνώση
Για τον αρχαίο κόσμο, η επιστήμη δεν ήταν θεωρία, δεν διδασκόταν στην τάξη, αλλά στη φύση, στη ζωή και ήταν ο τρόπος να κατανοείται ο κόσμος, εξ ου και η ετυμολογία της λέξης ἐπί + ἵσταμαι στέκομαι πάνω σε κάτι: «ἔστιν οὖν ἐπιστήμη δόξα ἀληθὴς μετὰ λόγου», διαβάζουμε στον διάλογο του Πλάτωνα «Θεαίτητος», δηλαδή η επιστήμη είναι αληθινή γνώμη που συνοδεύεται από αιτιολόγηση.
Ο ίδιος ο Αρχιμήδης συνδυάζει αυτές τις ποιότητες. Το όνομά του, από τις λέξεις ἀρχή και μήδομαι, σημαίνει αυτόν που φροντίζει, μεριμνά και προστατεύει τις αρχές, εκείνον που γνωρίζει και προστατεύει θεμελιώδεις αξίες. Δεν είναι τυχαίο ότι υπήρξε ταυτόχρονα μαθηματικός, φυσικός, εφευρέτης και μηχανικός. Στο έργο του «Περί μηχανικών θεωρημάτων προς Ερατοσθένη έφοδος», περιγράφει πώς μηχανικά πρότυπα μπορούν να οδηγήσουν στη σύλληψη γεωμετρικών θεωρημάτων – μια τολμηρή προσέγγιση, που σήμερα θυμίζει τις αρχές της υπολογιστικής σκέψης.
Η τεχνολογική ορολογία της εποχής μας εξακολουθεί να φέρει μέσα της τον απόηχο της ελληνικής σοφίας. Όροι όπως cybernetics, mega, micro, nano, terra, android και πολλοί άλλοι έχουν ελληνική ετυμολογική ρίζα και εκφράζουν έννοιες μέτρου, ελέγχου, μεγέθους και μορφής – θεμελιώδεις έννοιες που ο αρχαίος λόγος συνέλαβε με ακρίβεια, και που παραμένουν απαραίτητες για να χρησιμοποιηθεί συνειδητά η τεχνολογία. Ο μύθος του Προμηθέα φανερώνει τι συμβαίνει όταν δίνεται ισχύς χωρίς πλαίσιο: η φωτιά έγινε δώρο, αλλά χωρίς τα εργαλεία για να τη χειριστούν, οι άνθρωποι κινήθηκαν ανάμεσα στη δημιουργία και την καταστροφή. Ίσως εκεί ακριβώς να βρίσκεται και το διαχρονικό ερώτημα: πως διαχειριζόμαστε την τεχνολογία, χωρίς τη σοφία;
Μέσα σε αυτή την παγκόσμια μετάβαση προς την τεχνητή νοημοσύνη και την ψηφιακή εξάρτηση, η διδασκαλία της Αρχαίας Ελληνικής γλώσσας αποκτά νέο νόημα. Δεν λειτουργεί πια μόνον ως γέφυρα με το παρελθόν, αλλά και ως προετοιμασία για το μέλλον. Η γλώσσα που διατύπωσε με ακρίβεια τη φύση της επιστήμης, της ευθύνης, της ισορροπίας, προσφέρει στα παιδιά τα νοητικά εργαλεία για να κινηθούν με επίγνωση στον τεχνολογικό κόσμο που έρχεται. Και ίσως, κάποτε, συνδυάζοντας την τεχνολογία με την αιώνια σοφία να έρθει η στιγμή που με τη δική τους ανακάλυψη, θα φωνάξουν δυνατά: «Εὕρηκα!».