Ως «μέθοδος» ορίζεται το σύνολο των κατάλληλων αρχών, κανόνων και μέσων που ακολουθούνται για την επίτευξη ενός συγκεκριμένου στόχου. Η έννοια της «μεθόδου» που προέρχεται από το πρόθεμα «μετά» και το ουσιαστικό «ὁδός», δηλαδή ο δρόμος, το μονοπάτι, ή πιο ευρύτερα, ο «τρόπος» ή το «μέσον», αποτυπώνει την ουσία μιας πορείας που ακολουθείται με στόχο την επιτυχία και συνδυάζει την πειθαρχημένη προσπάθεια με την «εξερεύνηση», το «ταξίδι» προς την κατανόηση και την αναζήτηση της γνώσης.
Αυτή η ετυμολογική πτυχή αναδεικνύει το βάθος και την σπουδαιότητα της ελληνικής γλώσσας, όπου ακόμα και ένας απλός όρος ενσωματώνει την ιδέα μιας πορείας προς έναν στόχο. Στη διδασκαλία, όπως και σε κάθε ακαδημαϊκό πεδίο, η πορεία που επιλέγουμε είναι εξίσου σημαντική με τον ίδιο τον προορισμό. Συνεπώς, η μεθοδολογία που υιοθετείται στη διδασκαλία των Αρχαίων Ελληνικών πρέπει να θεωρείται ως ένα «ταξίδι» – μια πορεία, μία οδός που, αφενός μεν οδηγεί τους μαθητές στην απόκτηση γνώσης, αφετέρου δε τους καθοδηγεί σε μια βαθύτερη εκτίμηση και αγάπη για τη γλώσσα και την πολιτιστική τους κληρονομιά.
Η διδασκαλία των Αρχαίων Ελληνικών στα σχολεία αποτελεί θεμελιώδες στοιχείο της ελληνικής εκπαιδευτικής παράδοσης. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, παρατηρείται μια ανησυχητική αποξένωση από το μάθημα, τόσο από τους μαθητές όσο, τολμώ να πω, και από τους εκπαιδευτικούς. Αν αυτή η τάση συνεχιστεί, υπάρχει ο κίνδυνος να αποδυναμωθεί η σύνδεση των μαθητών με την τόσο πλούσια πολιτιστική τους κληρονομιά. Θα ήθελα να εξετάσουμε μαζί, με τους μαθητές, τους φίλους και τους αναγνώστες μας, την αναγκαιότητα αναθεώρησης της μεθοδολογίας της διδασκαλίας των Αρχαίων Ελληνικών, ώστε να αναβιώσουμε το ενδιαφέρον και την αγάπη για τη γλώσσα μας, διασφαλίζοντας ότι οι μελλοντικές γενιές θα εκτιμήσουν και θα διατηρήσουν αυτή τη γνώση.
Η συμβατική προσέγγιση στη διδασκαλία των Αρχαίων Ελληνικών, που επικεντρώνεται στη γραμματική και το συντακτικό, έχει αποδειχθεί ανεπαρκής και αναποτελεσματική. Οι μαθητές συχνά αποξενώνονται από το περιεχόμενο, με αποτέλεσμα να μην αναπτύσσουν ουσιαστική κατανόηση και αγάπη για τη γλώσσα. Σύμφωνα με την πανελλαδική έρευνα που διεξήχθη από την εταιρεία MARC το 2021, το 94.2% των ερωτηθέντων συμφωνεί ή μάλλον συμφωνεί ότι τα Αρχαία Ελληνικά πρέπει οπωσδήποτε να διδάσκονται στα ελληνικά σχολεία (MARC, 2021). Επιπλέον, το 81% των ερωτηθέντων συμφωνεί ότι τα Αρχαία Ελληνικά είναι απαραίτητα για τη σωστή χρήση της Νέας Ελληνικής, το 83% πιστεύει ότι είναι χρήσιμα και στην καθημερινή ζωή, ενώ το 77.1% των ερωτηθέντων θεωρεί ότι τα Αρχαία Ελληνικά δεν διδάσκονται στο σχολείο με τέτοιο τρόπο ώστε να τα αγαπήσουν οι μαθητές.
Αυτά τα ευρήματα υποδεικνύουν ότι υπάρχει ισχυρή υποστήριξη για τη διδασκαλία των Αρχαίων Ελληνικών στα σχολεία. Ωστόσο, για να γίνει η διδασκαλία πιο αποτελεσματική και ελκυστική, είναι κρίσιμη η αναθεώρηση της μεθοδολογίας. Στην ίδια έρευνα, το 87.2% των ερωτηθέντων συμφωνεί ότι η διδασκαλία των Αρχαίων Ελληνικών θα πρέπει να ξεκινά με απλό λεξιλόγιο και καθημερινούς διαλόγους, όπως διδάσκονται οι ξένες γλώσσες, και το 83.2% υποστηρίζει την πρόταση να ενσωματωθούν θεατρικά παιχνίδια, όμιλοι, και τεχνολογικά εργαλεία στη διδασκαλία, τονίζοντας μια πιο βιωματική προσέγγιση (MARC, 2021). Αυτή η προοπτική υποστηρίζεται από σύγχρονες έρευνες, όπως η μελέτη του Κουτρόπουλου (2011), που αναδεικνύει τη σημασία της ενσωμάτωσης της επικοινωνιακής διδασκαλίας και της εκπαιδευτικής τεχνολογίας στη διδασκαλία των Κλασικών Ελληνικών.
Σε όλες τις χώρες που διδάσκονται τα Αρχαία Ελληνικά και τα Λατινικά, τα προβλήματα της μεθόδου διδασκαλίας των κλασικών γλωσσών που έχουν ως αποτέλεσμα την απομάκρυνση των φοιτητών από τις κλασικές και ανθρωπιστικές σπουδές, έχουν εντοπιστεί και αντιμετωπίζονται δραστικά, με προεξάρχουσες την Ιταλία, την Ισπανία και τη Μεγάλη Βρετανία, όπου η υιοθέτηση της βιωματικής (ενεργής) μεθόδου διδασκαλίας έχει φέρει σημαντικά αποτελέσματα. Αυτή η μέθοδος ενσωματώνει την ενεργό συμμετοχή των μαθητών στη διαδικασία μάθησης και συνδέει τη γλώσσα με πραγματικά παραδείγματα και εμπειρίες. Σύγχρονες μελέτες και δημοσιεύσεις, όπως το έργο των Lloyd και Hunt (2021), υπογραμμίζουν την αποτελεσματικότητα αυτών των επικοινωνιακών προσεγγίσεων στη διδασκαλία αρχαίων γλωσσών, δείχνοντας πώς αυτές οι μέθοδοι μπορούν να προάγουν μια βαθύτερη κατανόηση και εκτίμηση της γλώσσας από τους μαθητές.
Η προσθήκη μιας εκπαιδευτικής ώρας την εβδομάδα ή έστω ομίλων Αρχαίων Ελληνικών από το Δημοτικό θα μπορούσε να αποτελέσει ένα επωφελές βήμα για την εισαγωγή της εκμάθησης των Αρχαίων Ελληνικών και της βιωματικής σύνδεσης με τα Νέα Ελληνικά. Σε χώρες όπως η Μεγάλη Βρετανία, οι κλασικές γλώσσες ξεκινούν από πολύ μικρές ηλικίες, καλλιεργώντας τη γλωσσική ευαισθησία και την κριτική σκέψη. Για τους Έλληνες μαθητές, αυτή η πρώιμη διδασκαλία μπορεί να αποδειχθεί ακόμη πιο ωφέλιμη, επιτρέποντάς τους να κατανοήσουν τη διαχρονική εξέλιξη της γλώσσας και να αναπτύξουν μια βαθύτερη σχέση με αυτήν.
Με την εξέλιξη των μεθόδων διδασκαλίας, είναι κρίσιμο τα νέα διδακτικά εγχειρίδια να αντανακλούν αυτές τις αλλαγές. Μαθαίνω για τον εκσυγχρονισμό των βιβλίων και αναρωτιέμαι αν έχει νόημα να γράφονται βιβλία βασισμένα σε μεθόδους που είχαν περιορισμένη επιτυχία στο παρελθόν. Κατά τη γνώμη μου, καινούργια βιβλία δεν είναι αυτά που έχουν ωραιότερη γραμματοσειρά, πιο ευφάνταστα σχέδια και ίδιες πληροφορίες γραμμένες αλλιώς. Τα νέα βιβλία πρέπει να προσφέρουν ουσιαστικό περιεχόμενο που εμπνέει μαθητές και εκπαιδευτικούς, να θέλουν να τα διδάξουν και να τα διδαχθούν. Αυτό προϋποθέτει την εκπαίδευση των συγγραφέων των νέων βιβλίων, οποιασδήποτε κατεύθυνσης, στις σύγχρονες μεθόδους διδασκαλίας, στη βιωματική προσέγγιση, ώστε να δημιουργηθεί υλικό που να είναι όμορφο, δελεαστικό, επιμορφωτικό, μα πάνω από όλα ουσιαστικό και διαχρονικό, καθώς η εξέλιξη των μεθοδολογιών διδασκαλίας κατά τη διάρκεια των αιώνων αναδεικνύει την ανάγκη για εκπαιδευτικό υλικό που να ανταποκρίνεται στους σύγχρονους μαθητές, διατηρώντας ταυτόχρονα την ακεραιότητα της κλασικής παράδοσης (Rico & Pedicone, 2022).
Η διδασκαλία των Αρχαίων Ελληνικών στα σχολεία μας βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι. Εάν δεν αναθεωρηθεί η μεθοδολογία και δεν υιοθετηθούν πιο σύγχρονες, βιωματικές και αποτελεσματικές προσεγγίσεις, κινδυνεύουμε να χάσουμε την επαφή μας με μια από τις πιο σημαντικές πτυχές της πολιτιστικής μας ταυτότητας. Με τις σωστές ενέργειες και την κατάλληλη επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, μπορούμε να εξασφαλίσουμε ότι η γλώσσα αυτή θα συνεχίσει να ζει και να εμπνέει τις μελλοντικές γενιές, αλλά και εμάς τους ίδιους.
Νιώθω πως στεκόμαστε αδρανείς στο κατώφλι ενός κόσμου απαράμιλλου κάλλους και σοφίας. Είναι τόσο εύκολο για εμάς να μάθουμε γρήγορα και υπέροχα την όμορφη και τόσο σπουδαία γλώσσα μας, από την αρχή. Θέλει μόνον ένα μικρό βήμα. Μια απόφαση για να έρθουμε σε απευθείας επαφή με τα κείμενα της Ελληνικής Γραμματείας. Η κατανόηση των αρχαίων κειμένων από το πρωτότυπο, μας επιτρέπει να βιώσουμε την ομορφιά του Ομήρου, την αλήθεια του Σωκράτη, τη δραματικότητα του Σοφοκλή, και την πολιτική οξυδέρκεια του Θουκυδίδη, όπως ακριβώς τα συνέλαβαν οι ίδιοι οι δημιουργοί τους. Μέσα από αυτά τα κείμενα, η ελληνική γλώσσα αντηχεί ως μια διαχρονική «φωνή», που συνδέει τις γενιές των Ελλήνων με την πλούσια πολιτιστική τους κληρονομιά.
Αυτή η «φωνή», το «φίλτατον φώνημα» του Φιλοκτήτη, είναι η έκφραση της ελληνικής ψυχής, η ουσία της ταυτότητάς μας. Η κατανόηση των αρχαίων κειμένων, το ταξίδι στις ρίζες του ελληνικού πολιτισμού, μια επαφή με τον διαχρονικό λόγο που έχει διαμορφώσει την ιστορία και την σκέψη μας ως έθνος. Η διατήρηση αυτής της γλώσσας, αυτής της μοναδικής «Ἑλλάδος φωνῆς», είναι το χρέος μας προς τις μελλοντικές γενιές. Είναι μέσω αυτής που ανακαλύπτουμε το παρελθόν μας, αλλά και διασφαλίζουμε το μέλλον μας ως λαός, ως πολιτισμός, μα πάνω απ᾽ όλα, ως άνθρωποι.
Η «φωνή» βρίσκει τον δρόμο της μέσω της μεθόδου· της οδού εκείνης που διαμορφώνει την εμπειρία και την κατανόηση των μαθητών. Η μετάδοση της γνώσης και η αφοσίωση στη γλώσσα με τρόπο που αντηχεί και αντανακλά την πολιτιστική και ιστορική της σημασία. Όπως η λέξη «μέθοδος» συνδυάζει τις έννοιες της επιδίωξης και της πορείας, έτσι και οι διδακτικές μέθοδοι πρέπει να συνδυάζουν την επιδίωξη της γνώσης με ένα ταξίδι πλούσιο σε εμπειρίες και ουσιαστική σύνδεση με τη γλώσσα. Μια μεθοδολογία δυναμική και διαδραστική διασφαλίζει στους μαθητές μια προσέγγιση των Αρχαίων Ελληνικών ως μια ζωντανή, δυναμική γλώσσα που συνεχίζει να εμπνέει και να τους συνδέει με την πλούσια κληρονομιά του Δυτικού Πολιτισμού. Με αυτόν τον τρόπο, η μέθοδος καθίσταται η οδός, η γέφυρα που προσδίδει φωνή στους μαθητές και συνδέει το παρελθόν με το παρόν, τη γλώσσα με τον μαθητή, και την ακαδημαϊκή γνώση με την βιωματική εμπειρία.
Βιβλιογραφία
- MARC. (2021). Πανελλαδική Έρευνα για τη Διδασκαλία των Αρχαίων Ελληνικών στα Ελληνικά Σχολεία. MARC S.A.
- Κουτρόπουλος, Α. (2011). Modernizing Classical Language Education: Communicative Language Teaching & Educational Technology Integration in Classical Greek. University of Massachusetts Boston.
- Lloyd, M.E., & Hunt, S. (Επιμ.). (2021). Communicative Approaches for Ancient Languages. Λονδίνο και Νέα Υόρκη: Bloomsbury Academic.
- Rico, C., & Pedicone, J. (Επιμ.). (2022). Transmitting a Heritage: The Teaching of Ancient Languages from Antiquity to the 21st Century. Hardcover.